Εδώ στη γη, παλεύουμε να δουλέψουμε με εργαλεία εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Έπρεπε να σκεφτούμε πώς να τα χρησιμοποιήσουμε και, στη συνέχεια, πώς να επικοινωνήσουμε μαζί τους. Η εργασία μας δεν ήταν όσο αποτελεσματική όσο θέλαμε και θα μπορούσαμε να είμαστε. Τώρα προσπαθούμε να σχεδιάσουμε ευφυείς μηχανές που μπορούν να αντικαταστήσουν τα εργαλεία, να γίνουν μέρος μας, να δουλέψουν μαζί μας και ακόμη και να μας βοηθήσουν να κάνουμε επιλογές χωρίς να σκεφτόμαστε. Ένα κομμάτι της ανθρώπινης ιστορίας πρόκειται να αλλάξει εντελώς. Καλώς ήρθατε στην εποχή των δεδομένων (κανονικά θα έλεγα dataism ή δεδομενισμό).
Γεννημένος το 1988, ήμουν ανάμεσα στην πρώτη γενιά νέων που έγιναν ουσιαστικά πειραματόζωα για τα smartphones και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ήμασταν στο σχολείο όταν αρχίσαμε γρήγορα να χάνουμε την εκτίμηση για τον αναλογικό κόσμο του παρελθόντος μας. Οι οθόνες και η συνδεσιμότητα ανέλαβαν τα ηνία. Όλα τα πράγματα που διδάχτηκα μεγαλώνοντας -αποφυγή της ματαιοδοξίας, επιδίωξη της ταπεινότητας, ευγένεια και ενσυναίσθηση κ.λπ.- ήταν σε αντίθεση με αυτό που μας ενθάρρυναν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αυτή ήταν η πρώτη μου “κίτρινη κάρτα”. Αν ήμουν πιο έξυπνος και σοφός θα είχα ασχοληθεί απο τότε με την εξόρυξη και επεξεργασία των δεδομένων, αλλά με συνεπήρε η τεχνολογία απο την καταναλωτική της όψη.
Ήμασταν σχετικά αθώοι τότε. Εξάλλου, δεν είχαμε ακόμη εύκολα προσβάσιμη τεχνολογία σε εφαρμογές επεξεργασίας και εξόρυξης δεδομένων. Απλά προσπαθούσαμε να ζήσουμε την καλύτερη δυνατή ζωή μας για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να εντυπωσιάσουμε τους φίλους μας και να υπερασπιστούμε τις ιστορίες και τα επιτεύγματά μας στον κόσμο. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε το έδαφος για την Dingo Marketing Team (τώρα Dingo Phygital Agency)
Αλλά τότε, μερικές υπηρεσίες κέρδισαν την προσοχή όλων και άρχισαν να εξελίσσονται βάση των δεδομένων χρήσης που εμείς οι ιδιοι δίναμε. Μας ήξεραν καλύτερα από εμάς τους ίδιους και χάκαραν με επιτυχία τον εγκέφαλό μας για να μας κάνουν εθισμένους στο scrolling/tapping/swiping ώστε να βλέπουμε και να κάνουμε κλικ στις διαφημίσεις.Αυτό ήταν μόνο η αρχή.
Η ικανότητα της τεχνολογίας να συλλέγει και να συγκεντρώνει πληροφορίες είναι πιο προηγμένη από ποτέ. Ως αποτέλεσμα, η τεχνολογία δημιουργεί μια νέα κουλτούρα που είναι λιγότερο προσωπική. Τι θα συνέβαινε αν δημοσιοποιούσαμε όλα τα δεδομένα μας – από τα wearables που παρακολουθούν τα βιομετρικά μας στοιχεία μέχρι τα smartphones που παρακολουθούν την τοποθεσία μας, τη δραστηριότητά μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ακόμη και το ιστορικό των αναζητήσεών μας στο διαδίκτυο;
Μήπως τέτοιες γνώσεις για τη ζωή μας απλώς θα έδιναν στις εταιρείες και τους πολιτικούς μεγαλύτερη δύναμη να εισβάλλουν στην ιδιωτική μας ζωή και να μας χειραγωγούν χρησιμοποιώντας τα ψυχολογικά μας προφίλ εναντίον μας; Μια νέα, ανερχόμενη φιλοσοφία που ονομάζεται Dataism δεν το πιστεύει. Στην πραγματικότητα, αυτή η τρεχούμενη ιδεολογία πιστεύει ότι η απελευθέρωση της ροής των δεδομένων είναι η υπέρτατη αξία του σύμπαντος και ότι θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την απελευθέρωση της μεγαλύτερης επιστημονικής επανάστασης στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Τι είναι Dataism; Ο Dataism, που αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τον David Brooks στο άρθρο του στους New York Times το 2013 με τίτλο “The philosophy of data”, είναι ένα ηθικό σύστημα που έχει διερευνηθεί και διαδοθεί περισσότερο από τον διάσημο ιστορικό Yuval Noah Harari. Θα μπορούσε να περιγραφεί ως μια νέα μορφή θρησκείας (ναι! με όλα τα απαραίτητα χαρακτηριστικά) που εξυμνεί την αυξανόμενη σημασία των μεγάλων δεδομένων. Η βασική του πεποίθηση επικεντρώνεται γύρω από την ιδέα ότι το σύμπαν δίνει μεγαλύτερη αξία και υποστήριξη στα συστήματα, τα άτομα και τις κοινωνίες που συμβάλλουν πιο έντονα και αποτελεσματικά στην επεξεργασία δεδομένων.
Ο Dataism προϋποθέτει ότι όλα τα δεδομένα είναι δημόσια, ακόμη και τα προσωπικά δεδομένα, για να λειτουργήσει το σύστημα ως σύνολο. Από το ιστορικό περιήγησης μέχρι τις συνήθειες αγορών, από την παρακολούθηση του GPS για υπηρεσίες που βασίζονται στην τοποθεσία μέχρι τη μελέτη των γονιδιωματικών σας πληροφοριών για την πρόβλεψη του φυσιολογικού σας μέλλοντος και της διάρκειας ζωής σας. Και πολλά, πολλά άλλα.
Η Dataist κοσμοθεωρία είναι πολύ ελκυστική για τους πολιτικούς, τους επιχειρηματίες και τους απλούς καταναλωτές, επειδή προσφέρει πρωτοποριακές τεχνολογίες και τεράστιες νέες εξουσίες.
Χάνουμε την ιδιωτική ζωή;
Παρά το φόβο ότι θα χάσουμε την ιδιωτική μας ζωή και την ελεύθερη επιλογή μας, όταν οι καταναλωτές πρέπει να επιλέξουν μεταξύ της διατήρησης της ιδιωτικής τους ζωής και της πρόσβασης σε πολύ ανώτερη υγειονομική περίθαλψη, οι περισσότεροι θα επιλέξουν την υγεία.
Για τους μελετητές και τους διανοούμενους, ο Dataism υπόσχεται να προσφέρει το επιστημονικό Άγιο Δισκοπότηρο που μας διαφεύγει εδώ και αιώνες: μια ενιαία συνολική θεωρία που θα ενοποιεί όλους τους επιστημονικούς κλάδους, από τη μουσικολογία μέχρι τα οικονομικά και τη βιολογία.
Σύμφωνα με το Dataism, η Πέμπτη Συμφωνία του Μπετόβεν, η φούσκα του χρηματιστηρίου και ο ιός της γρίπης είναι τρία μόνο πρότυπα ροής δεδομένων που μπορούν να αναλυθούν με τις ίδιες βασικές έννοιες και εργαλεία. Αυτή η ιδέα είναι εξαιρετικά ελκυστική. Δίνει σε όλους τους επιστήμονες μια κοινή γλώσσα, χτίζει γέφυρες πάνω από ακαδημαϊκά χάσματα και εξάγει εύκολα γνώσεις πέρα από τα επιστημονικά σύνορα. Βέβαια, όπως και τα προηγούμενα πανανθρώπινα δόγματα, έτσι και ο δεδομενισμός (dataism) μπορεί να βασίζεται σε μια “παρεξήγηση της ζωής”. Ειδικότερα, ο Νταταϊσμός (dataism) δεν έχει καμία απάντηση στο περιβόητο “δύσκολο πρόβλημα της συνείδησης”.
Προς το παρόν απέχουμε πολύ από το να εξηγήσουμε τη συνείδηση με όρους επεξεργασίας δεδομένων. Γιατί όταν δισεκατομμύρια νευρώνες στον εγκέφαλο εκπέμπουν συγκεκριμένα σήματα ο ένας στον άλλο, εμφανίζεται ένα υποκειμενικό συναίσθημα αγάπης ή φόβου ή θυμού; Δεν έχουμε ιδέα. Αλλά ακόμη και αν ο Δαταϊσμός(όσο το γράφω στα Ελληνικά, τόσο νοιώθω οτι το σκίζω!!!) κάνει λάθος για τη ζωή, μπορεί να κατακτήσει τον κόσμο. Και αυτό γιατί τα δεδομένα ήδη έχουν κατακτήσει τον κόσμο!
